παρατήρηση

η / παρατήρησις, -ήσεως, ΝΜΑ

[παρατηρώ]

1. η ενέργεια και το αποτέλεσμα τού παρατηρώ

2. η ένταση τής προσοχής, προσεκτική παρακολούθηση («παρατήρηση τής αλληλουχίας τών γεγονότων»)

3. γραμμ. ό,τι σημειώνει, εξετάζει ή σχολιάζει κανείς («ἐκεῑνα μᾱλλον παρατηρήσεως ἄξια», Λογγίν.)

νεοελλ.

1. στρ. α) κατόπτευση, παρακολούθηση τών κινήσεων τού εχθρού από παρατηρητήριο, αεροπλάνο κ.λπ.

β) (ειδικά για το πυροβ.) η επιτήρηση τού εχθρικού εδάφους ή τού πεδίου τής μάχης με σκοπό τον εντοπισμό και την κατάδειξη, τον προσδιορισμό τής θέσης διαφόρων στόχων

2. (ψυχολ.) α) (με γενικότερη σημ.) η πνευματική δραστηριότητα τού ανθρώπου με την οποία το άτομο έρχεται σε επαφή με τον περιβάλλοντα αντικειμενικό κόσμο εἴτε με τον ίδιο τον εαυτό του

β) (με ειδικότερη σημ.), η εσκεμμένη παρακολούθηση ενός επιλεγμένου αντικειμένου προκειμένου να γνωσθούν οι ιδιότητές του

3. αντίρρηση, αντίθετη γνώμη, αντιλογία, αντιγνωμία («θα λάβω υπ' όψιν τις παρατηρήσεις σας στο νομοσχέδιο»)

4. έλεγχος, επίπληξη, επίκριση («θα σάς κάνω αυστηρότατες παρατηρήσεις»)

5. φρ. «γραμματική παρατήρηση» ή «συντακτική παρατήρηση» — παρατήρηση που αναφέρεται σε γραμματικά ή συντακτικά φαινόμενα

6. η απευθείας παρακολούθηση τών φυσικών φαινομένων, σε αντιδιαστολή προς το πείραμα, που είναι τεχνητή αναπαραγωγή ενός φαινομένου

αρχ.

1. προσεκτική θεώρηση, επαγρύπνηση, εποπτεία («διειλημμένοι εἰς παρατήρησιν», Αιν.)

2. εμπειρική θεώρηση, εμπειρική εξέταση

3. κακόβουλη επιτήρηση με σκοπό την ανακάλυψη σφαλμάτων

4. γραμμ. η τήρηση κανόνων

5. φρ. α) «μετά παρατηρήσεως» — με δυνατότητα να παρατηρηθεί, να γίνει αντιληπτό κάτι («οὐκ ἔρχεται η βασιλεία τού Θεού μετά παρατηρήσεως», ΚΔ.)

β) «κατὰ ἱστορίαν καὶ παρατήρησιν» — με επιστήμη ή απλή εξέταση

Φιλόδ.

γ) «ψιλή παρατήρησις» — απλή σημείωση (Απολλ. Δύσκ).